LỜI BÌNH THUYỀN VÀ BIỂN (Thơ Xuân Quỳnh)

Viết bởi Ban Biên Tập Thứ hai, 13 Tháng 10 2014 13:58

LỜI BÌNH

 
Tình yêu là khát vọng muôn đời. Có bao thi nhân trăn trở với cuộc tình thì có bấy dòng thơ mang hơi thở tình yêu. Đọc thi phẩm Thuyền và biển của Xuân Quỳnh, ắt hẳn người đọc sẽ cảm nhận được những tâm sự, khát khao hạnh phúc, những trăn trở âu lo...trong tình yêu.
Hãy lắng nghe Xuân Quỳnh kể anh nghe: "Chuyện con thuyền và biển". Xưa nay, thuyền, biển, sóng...vốn được thơ ca dành nói nhiều về tình yêu. Xuyên suốt bài thơ Thuyền và biển cũng là hình tượng thuyền, biển. Phải chăng, bởi ở chúng lấp lánh sắc màu tình yêu? Nơi đó, biển bao la sóng vỗ, còn con thuyền bơi giữa muôn trùng. Xuân Quỳnh đã từng băn khoăn đi tìm lời giải đáp:
Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau
(Sóng)
Nay chị lại thủ thỉ tâm sự:
Từ ngày nào chẳng biết
Thuyền nghe lời biển khơi
Cánh hải âu, sóng biếc
Đưa thuyền đi muôn nơi
Bể tình yêu mênh mông,con thuyền tung cánh ra khơi bởi "nghe lời" biển cả. Và biển sẳn lòng "đưa thuyền đi muôn nơi"- đi theo tiếng gọi thổn thức của con tim. Nếu "lòng thuyền nhiều khát vọng" thì "tình biển bao la". Nếu "thuyền đi hoài không mỏi" thì "biển vẫn xa ...còn xa". Như vậy, cứ một câu thơ nói về thuyền thì tương ứng là một lời thơ viết về biển. Sự song đôi này ngầm thể hiện sự gắn bó mật thiết không thể tách rời của hai hình tượng thuyền - biển. Đúng là chỉ có thuyền mới " xô sóng dậy" và sóng mới "đẩy thuyền lên". Tình yêu tìm đến một không gian,thời gian lãng mạn, ấy là lúc:
Những đêm trăng hiền từ
Biển như cô gái nhỏ
Thầm thì gửi tâm tư
Quanh mạn thuyền sóng vỗ
Biển bao la là thế mà nay ví như "cô gái nhỏ"bé bỏng ,đáng yêu. Cô đang thầm thì gửi gắm tâm tư, ấp ôm "mạn thuyền sóng vỗ". Lại bất chợt "vô cớ" :"Aò ạt xô thuyền". Tình em khi dịu êm, khi dữ dội không ngờ! Từ đây, Xuân Quỳnh rút ra một vấn đề có tính triết lí:
Vì tình yêu muôn thuở
Có bao giờ đứng yên
Tình yêu không "đứng yên" và lòng người cũng chẳng bao giờ chịu "đứng yên" chờ tình yêu đến. Tình yêu tất yếu gắn liền với sự khao khát kiếm tìm, mong hiểu lòng nhau. Trong thơ, Xuân Quỳnh khéo léo tách từ "hiểu biết", để rồi hạnh phúc nào hơn khi mà:
Chỉ có thuyền mới hiểu
Biển mênh mông nhường nào
Chỉ có thuyền mới biết
Thuyền đi đâu ,về đâu
Nhà thơ sử dụng hai lần điệp từ "chỉ có", khẳng định đúng là chuyện này chỉ riêng của "thuyền và biển", cũng là riêng "anh và em" chứ không một người thứ ba thấu hiểu. Đấy là cảm giác hãnh diện, tự tin trong tình yêu hai ta.
Đã yêu, có ai người không biết nhớ nhung? Bút thử màu tình yêu vốn là nỗi nhớ. Thế nên ,chỉ cần "Những ngày không gặp nhau" đủ để "Biển bạc đầu thương nhớ" và "Lòng thuyền đau rạn vỡ". Sự xa cách tính từng ngày làm cho kẻ "bạc đầu thương nhớ", người "rạn vỡ" tâm can. Đúng là kết quả của một tình yêu chân thật. Biết nhớ nhung, đau khổ vì yêu!
Dường như để khẳng định một lần nữa tình yêu của mình, chị đưa ra giả định:
Nếu từ giã thuyền rồi
Biển chỉ còn sóng gió
Nếu phải cách xa anh
Em chỉ còn bão tố
Rõ ràng, nếu xa thuyền, biển hẳn cô đơn. Nhà thơ Hữu Thỉnh từng viết:
Em xa anh
Trăng cũng chợt lẻ loi
thẫn thờ
Biển vẫn cậy mình dài rộng thế
Vắng cánh buồm một chút đã cô đơn
Liên tưởng đến chính mình, Xuân Quỳnh không dấu diếm mà chân thật thú nhận: em chỉ còn bão tố, nếu phải cách xa anh. Ngôn từ "bão tố" khép lại vần thơ như một sự thách thức. Thanh trắc đấy thể hiện cá tính của em - mạnh mẽ, dạt dào sánh với sóng gió biển khơi. Nói lên điều này, tôi nghĩ chắc chắn chẳng bao giờ em muốn "cách xa anh". Chuyện em kể cho anh cũng là tâm tư em muốn trao anh. Biển là em - cô gái nhỏ luôn khát khao hạnh phúc và anh là thuyền giữa khơi tình sâu rộng.
Với thể thơ năm chữ, giai điệu khi trầm lắng, chậm rãi khi dạt dào mang sức sống biển khơi, bài thơ "Thuyền và biển" mang hương sắc riêng. Lời thơ chân thật, sâu sắc. Hình tượng thơ có tính hàm súc cao. Tình thuyền - biển, anh - em là tình muôn đời. Bão tố hay bình yên, khổ đau hay hạnh phúc? Tất cả cóp nhặt cho phong phú thêm cung bậc tình yêu. Còn tôi, khi viết những điều này, lòng hằng mong trái tim Xuân Quỳnh được bình yên sau tháng ngày đầy bão tố...
Tháng 7-2006
HOÀNG THỦY